KOAH NEDİR?

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) akciğerin zararlı gaz ve partiküllere karşı anormal enflamatuar yanıtı sonucu ortaya çıkan tıkayıcı ve ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Ekspirium (nefes verme) sırasında havayollarında ortaya çıkan çökme ve aşırı bronşial ifrazat havayollarında daralmaya neden olarak hava akım hızını azaltmakta ve bu olay sürekli olarak şiddetini arttırarak hastanın yaşam kalitesinde bozulmaya yol açmaktadır.

Bu tanımdan da anlaşıldığı gibi KOAH’ta havayollarında meydana gelen değişikler geri dönüşümsüzdür ve sürekli ilerleyici karakter gösterir. American Thoracic Society’nin tanımına göre KOAH, kronik bronşit ve amfizeme bağlı hava akımı kısıtlaması ile karakterizedir. Yine aynı derneğin tanımlamasına göre, kronik bronşit, birbirini izleyen iki yıl içerisinde bir başka nedene bağlanamayan ve en az 3 ay süren kronik öksürük ve balgam çıkarma olarak ifade edilebilir.
KOAH ilerleyici bir hastalık olmasına karşı önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Hastalık genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkmakta ve kendini uzun süreli nefes darlığı, öksürük, balgam ile göstermektedir. Bu belirtiler hastalık ilerledikçe artmaktadır. Hastalık spirometri diye adlandırılan basit bir “nefes ölçüm testi” ile kolayca teşhis edilebilmektedir.

KOAH’lı bir hastanın yapması gereken ilk iş sigarayı bırakmak amacıyla hekime başvurmasıdır. Bunun dışında, diğer zararlı toz ve dumandan uzak durulması, ortam havasının temiz tutulması, grip ve zatürre aşılarının yapılması ve nefes yoluyla alınan ilaç tedavisinin yanı sıra fiziksel aktivitenin önerilmesi ve uygulanmasının sağlanması; hem hastalık gelişimi, hem hastalığın ilerlemesi ve kötü sonuçlarının önlenmesinde önemli adımlardır.

KOAH HASTALIĞININ GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?

Tüm dünyada ciddi bir ölüm nedeni olan bu hastalık yüzünden her yıl yaklaşık 2,5 milyon kişi yaşamını yitirmektedir.Bu hastalığın 2020 yılında küresel yük açısından ilk 5. sıraya yerleşeceği tahmin edilmektedir. KOAH bugün, tüm dünya genelinde ölüm nedenleri arasında 6. sırada yer almaktadır ve 2020 yılında 3. sıraya yerleşeceği öngörülmektedir. Ülke-mizde elimizde kesin sayısal veriler olmamakla birlikte yaklaşık 2,5-3 mi-lyon KOAH hastası olduğu tahmin edilmektedir. KOAH için risk faktörleri genetik ve çevresel olmak üzere 2 grupta ele alınabilir. Tablo 1’de görülen risk faktörlerinden en önemlisi sigara kullanımıdır.

Gelişmiş ülkelerde, KOAH gelişiminden sorumlu en büyük risk fak-törü sigara iken, gelişmekte olan ülkelerde sigaranın yanı sıra çevresel ve mesleki zararlı gaz ve partiküllere ya da hava kirliliğine maruz kalma da önemli oranda KOAH gelişiminden sorumlu tutulmaktadır.

KOAH belirtileri ve nedenleri hakkında açıklamalar

KOAH’ta üç temel belirti görülür: 

• Öksürük
• Balgam çıkarma
• Nefes darlığı
• Diğer belirtiler

Öksürük ve balgam çıkarma ilk ortaya çıkan şikayetlerdir. 

Öksürük

KOAH hastalarının çoğunda ilk belirti öksürüktür; nefes darlığı ile birlikte olabilir. 
Sigara içenler, hafif başlayıp zamanla yaşamlarının bir parçası olan öksürüğü önemsemez ve sigara öksürüğü sanırlar. 
Sabahları ve kış aylarında yakınmalar daha sık ve şiddetlidir. 
Başlangıçta yakınmaların önemsenmemesi hastalığa erken tanı konmasını geciktirir. 

Balgam çıkarma

Öksürükle birlikte balgam çıkarma sabahları daha fazladır. Balgam genelde sümüksü ve beyaz renklidir.
Balgam miktarının artması, renginin sarı veya yeşil renge dönüşmesi solunum yollarında mikrobik bir iltihabın olduğunun göstergesidir. 

Nefes darlığı

Nefes darlığı, özellikle hareket sırasında ortaya çıkar ve yıllar içinde yavaş yavaş artar 
Nefes darlığı başlangıçta hızlı yürürken ya da merdiven/yokuş çıkarken ortaya çıkarken yıllar içinde giyinme, konuşma, hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir. 
Hastalık zaman içinde ilerledikçe hafif alışveriş poşetini taşıma, hatta yıkanma gibi günlük aktiviteler bile yapılamaz hale gelebilir. 
Zaman içinde göğüs kafesi genişler ve bir fıçı şeklini alabilir. Nefes alındığında, kaburga aralıkları içeri doğru çekilir ve hasta nefesini dudaklarını büzerek vermeye çalışır. 

Diğer belirtiler

Zaman içinde yorgunluk, halsizlik ve depresyon gibi şikayetler de ortaya çıkabilir. 
İleri dönemlerde kanın yeterince oksijenlenememesi sonucunda parmak uçları, dil, dudaklar ve kulak memeleri mavi-mor renk alır. 
Ağır hastalarda kandaki karbondioksitin atılamamasına bağlı olarak uykuya eğilim artar. 

KOAH Alevlenmesi Nedir?

KOAH’lı hastalarda nefes alıp vermeyle ilgili sorunların tıbbi müdahale gerektirecek kadar arttığı dönemler KOAH alevlenmesi olarak adlandırılır. 
KOAH hastalarında yılda yaklaşık 1-4 kez alevlenme görülebilir. Alevlenme sırasında nefes darlığı, öksürük ve balgam miktarı artar. Bu tür şikâyetler ortaya çıktığında gecikmeden doktora başvurulmalıdır.
KOAH alevlenmelerinin %70-75’inden bakteriyel enfeksiyonlar sorumludur; geri kalan %25-30’undan ise virüsler sorumludur. 
KOAH hastalarının doktor gözetiminde her yıl Eylül-Ekim aylarında grip aşısı ve 5-10 yılda bir pnömoni (zatüre) aşısı yaptırmaları önerilir. 

KOAH’ın Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

KOAH gelişmesinde rol oynayan çeşitli faktörler vardır.

• Sigara kullanımı
• Hava Kirliliği
• İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma
• Genetik
• Yaş ve cinsiyet

Sigara kullanımı

Hastaların büyük çoğunluğunda KOAH gelişmesinin nedeni uzun süreli sigara kullanımıdır. Sigara içme süresi uzadıkça KOAH gelişme riski de artar. Sigara içen astımlı hastalarda da KOAH oluşma riski daha yüksektir. 
Pipo, nargile, puro içmek ve pasif olarak tütün dumanına maruz kalmak da KOAH’a neden olabilir. 
Sigara içmeyen kişilerin, özellikle de çocukların, sigara içilen ortamlarda dumana maruz kalması, ileri yaşlarda astım ve KOAH başta olmak üzere solunum sistemi hastalıklarının daha fazla görülmesine neden olur. 
Sigara dumanı hava yollarında iltihabi reaksiyon oluşturmasının dışında akciğerdeki hava keseciklerinin yapısını da bozar. Sonuçta kana oksijen geçişi bozulur ve hastalığın ileri dönemlerinde kandaki oksijen miktarı azalır. 
KOAH erkeklerde daha sık görülmekle birlikte, son yıllarda sigara kullanımının artması nedeniyle kadınlarda da daha fazla oluşmaktadır. 

Hava Kirliliği

Hava kirliliği hem KOAH oluşumuna hem de atak sıklığının artmasına neden olabilir. 
Evlerde ısınma ve yemek pişirme amacıyla kullanılan çeşitli bitkisel, hayvansal kaynaklı yakıtlar, özellikle de kırsal kesimde kullanılan tezek, KOAH gelişiminde rol oynayabilir. 

İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma

Çalışma ortamında uzun süre maruz kalınan kimyasal dumanlar, buharlar ve tozlar KOAH gelişmesine yol açabilir. 
Kömür ve metal işçilerinde, ulaşım sektöründe çalışanlarda, odun işçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve tekstil işçilerinde KOAH görülme olasılığı daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma olasılığı çok yükselmektedir. 

Genetik

Hastaların yaklaşık %1‘inde KOAH, akciğerleri korumaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin vücutta genetik olarak yetersiz düzeyde olması sonucu gelişir. Bu kişilerde sigara kullanımı KOAH’ın ortaya çıkışını hızlandırır. 

Yaş ve cinsiyet

KOAH zaman içinde yavaş gelişen bir hastalıktır. Hastaların çoğunda belirtiler en az 35-40 yaşlarında ortaya çıkar. 3
KOAH erkeklerde daha sık görülmekle birlikte, son yıllarda sigara kullanımının artması nedeniyle kadınIarda da yaygınlığı artmaktadır.