Coğrafi keşiflerin başlaması, güçlü Avrupa ülkelerini yeni topraklara yöneltti. Rotalarını peş peşe denizaşırı ülkelere çevirdiler. Böylece büyük bir hammadde kaynağı bulunmuş oldu. Yalnız hammadde de değil… Amerika kıtasının yeraltı, yerüstü ne kadar zenginliği varsa Avrupa’ya taşınmaya başladı. Avrupa ülkeleri 19. yüzyıla gelindiğinde, yani sanayi devrimi alabildiğine hızlandığında çok daha yakın bir coğrafyada kendilerine sömürü alanı buldular: Afrika!

Avrupa’da sömürgecilik yarışı

16. yüzyılda başlayan sömürgecilik yarışını kaçıran İtalya ise, 1870’de siyasi birliğini sağladıktan sonra sahneye çıktı. O zamana kadar Afrika topraklarının neredeyse tamamı güçlü devletler tarafından çoktan işgal edilmişti. Mesela Fransa, Tunus’a; İngiltere, Mısır’a girmişti. İtalyanlar ise, gözlerini 350 yıldan beri Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğinde olan Kuzey Afrika’daki Trablusgarp ve Bingazi’ye dikti. Bunun için Avrupa devletleriyle birtakım gizli anlaşmalar yaptılar. İngiltere, Avusturya, Almanya, Fransa ve Rusya ile yapılan anlaşmalar sonunda Trablusgarp’ı işgal etmelerinin önünde hiçbir engel kalmadı.

İtalyanların Trablusgarp ve Bingazi’yi seçmesinin birden çok nedeni vardı. Bunlardan ilki, coğrafi olarak kendi ülkelerine yakınlığıydı. Bir diğer neden, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki bu toprakları uzun yıllardır ihmal etmesiydi. Bu da Trablusgarp ve Bingazi’yi kolay ele geçirilecek bir hedef haline getiriyordu.

İtalya, işgal hazırlıklarına başlıyor

1551’de Osmanlı egemenliğine giren Trabslusgarp, 1864’te vilayete dönüştürülmüştü. 1877’de ise başkente bağlı ancak bağımsız bir sancak haline gelmişti. O sırada Osmanlı İmparatorluğu, büyük bir karışıklık içindeydi. II. Abdülhamid’in yerine kardeşi Mehmet Reşat tahta çıkmıştı. İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi tamamen eline almıştı. En önemlisi ise Balkanlarda süregelen karmaşa, imparatorluğu hayli zorluyordu.

Osmanlı’da tüm bunlar yaşanırken İtalya, Trablusgarp’ı işgal etme planını ince ince uygulamaya koydu. İtalya, gerek karada gerekse denizde savaşmak için bütün hazırlığını yaptı. 1911 yılında askeri olarak harekete geçmenin zamanı geldiğine karar verdiler.

Önce nota sonra işgal

İtalya, 28 Eylül 1911’de Osmanlı Devleti’ne bir nota verdi. Aslında bu, kendilerince işgalin bahanesiydi… Buna göre İtalya, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp ve Bingazi’nin ilerlemesi bir çalışma yapmadığını öne sürüyordu. Bölgenin kendilerine olan yakınlığı sebebiyle, buraya “medeniyet” götürmekten bahsediyorlardı. Yine Osmanlı Devleti’nin, kendileri ile ters düşmeyecek bütün iktisadi imkanları vermeye hazır olduğunu ancak buna güvenmediklerini belirtiyorlardı. Tüm bunlara dayanarak işgale karar verdiklerini, hatta bundan başka çarelerinin kalmadığını savunuyorlardı.

Osmanlı Devleti, bu notaya cevap vermekte gecikmedi. Ama niyeti baştan belli olan İtalyanlar çoktan seferberlik hazırlıklarını tamamlamıştı bile. Daha nota vermeden önce yapmışlardı bunu. Nihayet 29 Eylül 1911’de beklenen oldu. İtalya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti.

Önce nota sonra işgal

İtalya, 28 Eylül 1911’de Osmanlı Devleti’ne bir nota verdi. Aslında bu, kendilerince işgalin bahanesiydi… Buna göre İtalya, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp ve Bingazi’nin ilerlemesi bir çalışma yapmadığını öne sürüyordu. Bölgenin kendilerine olan yakınlığı sebebiyle, buraya “medeniyet” götürmekten bahsediyorlardı. Yine Osmanlı Devleti’nin, kendileri ile ters düşmeyecek bütün iktisadi imkanları vermeye hazır olduğunu ancak buna güvenmediklerini belirtiyorlardı. Tüm bunlara dayanarak işgale karar verdiklerini, hatta bundan başka çarelerinin kalmadığını savunuyorlardı.

Osmanlı Devleti, bu notaya cevap vermekte gecikmedi. Ama niyeti baştan belli olan İtalyanlar çoktan seferberlik hazırlıklarını tamamlamıştı bile. Daha nota vermeden önce yapmışlardı bunu. Nihayet 29 Eylül 1911’de beklenen oldu. İtalya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti.

İtalya’nın savaşı yayma çabası

Osmanlı Devleti Bingazi’de 15 bin, Trablusgarp’ta 10 bin asker ve gönüllüden oluşan ordusuyla savaşıyordu. Buna karşılık İtalyanlar, 100 bin kişilik bir güce sahipti. İtalyanların bu üstünlüğe rağmen Bingazi’yi ele geçirmesi mart ayını buldu.

Yemen’de Ocak 1911’de başlayan isyan Osmanlı Devleti’ni Trablusgarp’ta iyice çıkmaza soktu. Trablusgarp’taki birliklerin bir kısmı, isyanı bastırmak için mecburen o bölgeye kaydırıldı. Bunu fırsat bilen İtalyan donanması Kızıldeniz’e girerek, buradaki Osmanlı gemilerinden bazılarını batırdı. Hemen ardından Hudeyde Limanı’na saldırı düzenledi. Deniz ulaşımının engellenmesi Yemen isyanının bastırılmasını da engelliyordu.

Trablusgarp’ta işlerin iyiden iyiye kötü gitmesi sonucu devreye Almanya girdi. Almanlar, 25 Mart 1912’de Venedik Kralı’yla görüştü ama sonuç alınamadı.

Kırılamayan Osmanlı direnişi

Savaşın şiddetti her geçen gün büyüse de İtalyanlar bir türlü iç bölgelere giremiyordu. Bunun üzerine bölgeyi ilhak etmek ve Osmanlı Devletini anlaşmaya zorlamak için savaşı yaymaya karar verdiler. Böylece 18 Nisan 1912’de Çanakkale Boğazı’nı bombalamaya başladılar. Osmanlı Devleti hemen önlem alarak Boğazları geçişe kapattı. Ancak uluslararası ticaretin büyük zarar görmesi üzerine Boğazlar 10 Mayıs’ta tekrar açıldı.

İtalyanlar, bu kez de On İki Ada ve diğer bazı Osmanlı şehirlerini baskı altına almaya çalıştı. Bununla da kalmayarak o sırada Fransız nüfusunun yoğun olarak yaşadığı Beyrut’a saldırmak istediler. Plana göre bütün dinler tarafından kutsal sayılan Kudüs’ün kapısı durumundaki Beyrut’un işgali, Avrupa devletlerini rahatsız edecek ve Osmanlı hükümeti barışa zorlanacaktı. 24 Şubat 1912’de Beyrut’a saldırarak iki Osmanlı gemisini batırdılar. Peşinden şehri bombardıman altına aldılar.

Balkan Savaşı ile gelen antlaşma

İtalyan kuvvetleri çok geçmeden Rodos Adası’na yöneldi. Rodos’u, On İki Adalar izledi. Rodos ve On İki Adalar iki hafta içinde İtalyanların eline geçti. İtalyanlar sayı üstünlüğü ve hırçın taktiklerine rağmen Trablusgarp’ta istedikleri hakimiyeti hala kuramamıştı.

Tam da o günlerde Balkanlar karıştı. Karadağ’ın 8 Ekim 1912’de Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilan etmesiyle Balkan Savaşları başladı. Patlak veren yeni savaş, Osmanlı İmparatorluğu’nu İtalyanlarla barışa zorladı. Çünkü Ege Denizi’ndeki İtalyan donanması, Makedonya’ya yardım gönderilmesini engelliyordu. Sonuçta İtalya’nın şartları kabul edildi ve 18 Ekim 1912’de Uşi Antlaşması imzalandı.

Osmanlı İmparatorluğu 

8.000 Osmanlı askeri

14.800 Sivil kayıp

5370 Yaralı

İtalya

4000 ölü

6000 Yaralı

600 Kayıp