Günümüzde çağın hastalığı olarak adlandırılan obeziteye bazı yapay kimyasalların neden olduğu düşünülmektedir. Hayatımızın hemen her alanında yer alan bu yapay kimyasallar bebeklerin kullandığı araç ve gereçlerden yetişkinlerin kullandığı giyim ve kozmetiğe kadar bir çok alanda yer alıyor. Vücuda girmesi ile normal işlevi bozan ve yağ miktarını arttıran bu kimyasalların sayısı 20’yi geçmiş durumda.

Hormon üretimine müdahale eden kimyasallar olarak adlandırılan obesogenler, hem erkek hem de kadın bireylerde zararlı etkiler göstermektedir. Seçici olmayan reseptörler olarak adlandırılan östrojen reseptörü östrojen hormonuna benzeyen her moleküle bağlanabilmektedir. Buna bağlı olarak da bireyin vücudundan belirlenen östrojen miktarından fazlası üretilebilmektedir. Ancak her obesogenler obezite ile doğrudan ilişkilendirilmemektedir. Beraberinde obeziteye neden olan doğumsal sorunlar, ergenlik dönemi, erkeklerde maskülen özelliklerin azalması, meme kanseri ve bir çok hastalık etkili olabilmektedir. Bazı etkiler ise anne rahminde meydana gelmektedir.

BPA Bisfenol-A

BPA sentetik bileşeni daha çok biberonlar da, yiyecek ve içeceklerin ambalajlarında, metal konserve kutularında ve daha bir çok üründe yer almaktadır. Yüksek miktarının insan ve hayvanlara ciddi zararlar verebildiği bu bileşen kadın cinsiyet hormonu östrojenin en önemli formu olan estradiole benzemektedir. Yetkililer özellikle hamilelik döneminde ki anneleri bu konuda uyarmaktadır. Bebeğin anne karnında ki dönemi bu maddeden ciddi oranda etkilenebilmektedir. BPA’ya maruz kalmak bir çok hastalıkla ilişkilendirilebilmektedir. Özellikle kalp hastalıkları, diyabet, insülin, genital hastalıklar, tiroit fonksiyonlarında bozukluklar ve kanser gibi. Avrupa birliği ve Amerika Birleşik Devletleri BPA’nın düşük seviyesinin de insanlara zarar verebileceği kanısında olsa da buna maruz kalan besinlerin zararlı olduğu kanıtlanmamıştır. Dünya üzerinde BPA’ya karşı Kanada ve Danimarka’da ki ürünlerde oranın düşürülmesi için kanun çıkartılmıştır.

Fitalat

Ana amacı plastikleri daha yumuşak ve esnek hale getirmek için kullanılan kimyasal bileşen fitalat, özellikle yiyecek ambalajları, oyuncaklar, kozmetik malzemeleri ve daha bir çok üründe yer almaktadır. Bu kimyasal plastik maddelerden rahatlıkla sızarak besinleri, oyuncakları, suyu ve hatta doğayı dahi kirletebilmektedir. BPA gibi endokrin bozucu olma özelliğine sahip fitalatlar, vücut hormonunu etkilemektedir. İçerisinde barındırmakta olduğu madde ile hormon reseptörlerini kilo alma konusunda etkilemektedir. Yapılan araştırmalarda erkeklerin bu madde ile daha fazla risk altında olduğunu göstermektedir.

Atrazin

ABD’de en yaygın kullanıma sahip herbisitler arasında yer alan atrazin maddesi, yer altı suyu kirliliğine sebep olmasından dolayı Avrupa’da 10 yıl süre kadar yasaklanmıştır. Yapılan araştırmalarda atrazine maruz kalınması durumunda doğum anormalleri arasında ilişki görülmektedir. Sıçanlar üzerinde gerçekleştirilen çalışmalar ile atrazin maddesinin metabolizmayı bozduğu ve kilo alımını hızlandırdığı saptanmıştır. Ancak bu maddenin insanlar için kesin bir obezite sebebi olduğu konusunda henüz kesin bir kanıt bulunmamaktadır.

Oranotin

Yapay kimyasallar arasında yer alan ve çeşitli endüstriyel işlemler için kullanılan organotin, özellikle gemi ve sandalların gövde kısmında deniz organizmalarının yayılım göstermemsi için kullanılmaktadır. Ayrıca ahşap koruyucu olarak da işlev göstermektedir. Fakat çok sayıda göl, deniz ve okyanus kıyısı bu madde sebebiyle kirlendiği bilinmektedir. Bazı bilim adamları TBT adı verilen organotin maddesinin bir bileşeni olan bu türün endokrin bozucular olarak işlev göstermesinden dolayı insanlarda yağ çoğalımını arttırdığı ve obeziteyi tetiklediği söylenmektedir. Araştırmacıların fare üzerinde gerçekleştirdiği çalışmalarda 45 gün TBT’ye maruz bırakılan farelerde karaciğer yağlanması ile beraberinde kilo artışı görüldü.

PFOA Perfluorooctanoic Asit

Bir çok amaç için kullanılabilen PFOA bileşeni özellikle yapışmama özelliği ile teflon tavalarda ve mikrodalga fırınlarda kullanılmaktadır. Araştırmalar ABD’li vatandaşların kanında bu maddeye sıklıkla rastlandığını söylemektedir. Öte yandan PFOA maddesi insanlarda kronik böbrek hastalıkları, doğum ağrıları, tiroid hastalıkları gibi farklı problemlere yol açabilmektedir. Gene fareler üzerinden gerçekleştirilen çalışmalar ile PFOA maddesine maruz kalan farelerin ilerleyen süre zarfından hızla kilo aldığı görülmüştür.

Bu durumdan Nasıl Kaçınabiliriz?

Hayatımızın hemen her alanında karşımıza çıkmakta olan obesogenlerden tam anlamıyla kaçma şansımız ne yazık ki çok zor. Hele ki şehirlerde yaşayan vatandaşların bu durumdan kaçması adeta imkansız. Ancak kaçamıyorsak da bazı önlemler alarak obezite hastalığının önüne geçebileceğimiz gibi obesogenlere daha az maruz kalabiliriz. Peki ya nasıl? Obesoenlerden kaçınmanın en pratik yolları arasında;

• Her daim organik ürünler tercih edilmeli,
• Plastik yerine cam kullanımına ağırlık verilmeli,
• Plastik ambalajlı yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalı,
• Plastik şişeler yerine paslanmaz çelik kullanılmalı,
• Yapışmaz ürünler yerine paslanmaz çelik ürünler tercih edilmeli,
• Çocuklar için alınan plastik oyuncaklar yerine organik bez oyuncaklar alınmalı.

Türkiye’de 2019 yılında alınan Poşet kararı korunmanızda etken oluyor

Özellikle ülkemiz ve diğer dünya ülkelerinin sıklıkla kullanmakta olduğu plastik poşet kullanımı ülkemizde bu yıl itibari ile ücretlendirildi. Ücretlendirilmesi ile beraberinde insanları bez poşete teşfik eden Türkiye Cumhuriyet, hem doğaya hem insanlığa zarar veren bu plastiğin hayatımızdan büyük oranda çıkmasına katkıda bulundu.