NATO Nedir?

North Atlantic Treaty Organization olarak bilinen ve Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü olarak adlandırdığımız kuruluşun kısaltılmış adı olarak bilinmektedir. NATO, ilk olarak 1949 yılında Amerika, Kanada, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, İtalya, Danimarka ve Portekiz arasında imzalanmıştır. Sonrasında gelen diğer ülkeler ile beraberinde sayı artış göstermiştir. NATO üyesi ülkelerin yapmış olduğu anlaşma gereğince “Milletlerin demokrasi ilkeleri ile fert hürriyetlerini ve hukukun hükümdarlığı üzerine kurulu hürriyetlerini, ortak miraslarını, uygarlıklarını koruma” kararı aldıkları bildirilmektedir. Yapılan bu anlaşma devletlerden birine yada bir kaçına yönelik gerçekleştirilebilecek silahlı bir tehdit yada tecavüze karşı üyelerin dayanışma ve yardımlaşması için savunulması değil, çok daha kuvvetli ve geniş yelpazeye sahip bir sözleşme olduğu biliniyor.

NATO kararına göre, anlaşmayı yapan ülke 20 yıl üyelik yapmış ise çekilebilmektedir. NATO’ya üye olmak isteyen ülkelerin durumunun incelenmesi ve sonrasında uygun görülürse üyeliğe alındığı bilinmektedir. Günümüze kadar yalnızca Fransa NATO’nun askeri teşkilatından ayrılan tek ülkedir. Bu sebeple de Fransa’nın Paris kentinde yer alan NATO Avrupa Ordusu Genel Karargahı yerini değiştirerek Belçika’ya taşınmıştır. Ayrıca üye olan her devlette NATO karargahı bulunmakta olup ülkemizde ki NATO karargahı İzmir’de bulunmaktadır.

Nasıl Ortaya Çıktı?

NATO nasıl ortaya çıktı diye soracaksınız. İlk olarak İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra beraberinde hızla gelişen teknoloji ve kitle imha silahlarının bazı devletler tarafından tehlike arz etmesi ve edinilen savaş stratejileri, ülkelerin tek başına olmasını ve ayarı bir yaşam sürme olanağını adeta ortadan kaldırmıştır. Bu duruma bağlı olarak ülkeler milli menfaatleri doğrultusunda hareket etmeleri gerektiğini ön görerek birlikte işbirliği ve dayanışma sağlamanın daha sağlıklı olacağı kanısına varmıştır.

Milli menfaatlerin baş gösterdiği birliktelik anlayışı ile bir araya gelen 12 devlet, Birleşmiş Milletler Anlaşmasının 51. Maddesine uygun olarak hazırladıkları 16 maddelik anlaşmayı 4 Nisan 1948 tarihinde Amerika’nın Washington kentinde imzaladı. Yapılan anlaşma meclisin onayı ile 24 Haziran 1949 yılında resmen yürürlüğe girmiştir. En başında Kanada, İtalya, İzlanda, Danimarka, Norveç ve Portekiz’in bir araya gelmesi ile meydana gelen Pakt’a, daha sonraları Türkiye ve Yunanistan hemen ötesinde Almanya, İspanya’nın katılımı ile devam etmiştir. Fransa ise 1966 yılında NATO’dan ayrıldığını belirterek çekilmiştir.

NATO İçerisinde Yer Alan Ülkeler

İlk olarak 1949 yılında 12 ülkenin bir araya gelmesi ve 16 maddelik anlaşmayı imzalaması ile başlayan NATO, sonrasında arasına katılan diğer ülkeler ile toplamda 29 üyeye sahiptir. NATO arasında yer alan ülkeler tarih sıralamasına göre;

1949 yılında,

Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, Birleşik Krallık, Birleşik Devletler

1952 yılında,

Türkiye, Yunanistan

1955 yılında,

Almanya

1982 yılında,

İspanya

1999 yılında,

Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya

2004 yılında,

Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya, Slovenya

2009 yılında,

Arnavutluk, Hırvatistan

2017 yılında,

Karadağ

NATO’nun Çalışma Organları Nedir?

NATO’nun farklı çalışma oranları ve görevleri bulunmaktadır. Bunlar arasında “NATO Konseyi, Sekreterya, Askeri Komite” bulunmaktadır.

Konseyi NATO; üye ülkelerin sürekli temsilcilerinden ve ya dışişleri bakanlarından oluşmaktadır. NATO Genel Sekreterinin başkanlık ettiği bu toplantılarda ekonomi, siyaset, askeri ve kültürel konular ele alınmaktadır.

Sekreterya; Genel Sekreter ve yardımcılarından meydana gelmektedir. Görevi ise NATO’nun ünlük belirlenen işlerini yürütmektir.

Askeri Komite ;NATO’ya üye olan ülkelerin Genel Kurmay Başkanları’ndan oluşmaktadır. Askeri Komite NATO Konseyi’ne bağlıdır. Askeri bakımdan en yüksek kurul olarak bilinmektedir. Bu kurulda savunma sorunlar ele alınmaktadır. Komite içinde Daimi Grup ismi ile anılmakta olan 3’lü grup bulunmaktadır. Bu grup ise yürütme işlevini göstermektedir. Görevi NATO Komutanlarına gerektiğinde emir vermektir.

NATO’nun 4 Büyük Komutanlığı

• Atlantik Yüksek Komutanlığı,
• Avrupa Yüksek Komutanlığı,
• Amerika, Kanada Bölgesi Komutanlığı,
• Manş Komitesi Komutanlığıdır.

NATO Ülkelerindeki Temel Noktalar Nelerdir?

NATO üyesi olan 29 ülke için belirlenen temel noktalar bulunmaktadır. Bunlar başlıca Politik ve Askeri Bir İttifak, Toplu Savunma, Transatlantik Bağ, 2010 Stratejik Konsepti olarak bilinmektedir. Amacın politik ve askeri vasıtalarla üye ülkelerin özgürlüğünü ve güvenliğini temin etmek olduğu dile getirilmektedir.

Politik olarak NATO, demokratik değerlerin desteklenmesi ve üyelerin sorunlarını çözmek, güven oluşturmak ve uzun vadede çalışmaları önlemek için savunma ve güvenlik ile ilgvili danışma ve iş birliği sunmak. Askeri olarak ise NATO ihtilafların barışçıl yollarla çözülmesini kendisine görev edildiği vediplomatik girişimlerin başarısız olması halinde kriz yönetimi operasyonu düzenlemek için askeri güce sahip olduğunu belirtmektedir. Bu operasyon, NATO’nun kuruluş antlaşmasında yer almaktadır.

NATO ilkeleri arasında yer alan bir veya bir çok üyeye karşı yapılan saldırılar tüm üyelere karşı yapılmış gibi değerlendirilmektedir. Bu ile de Washington Anlaşmasının 5. Maddesinde yer almaktadır. Bu maddenin yalnızca bir defa kullanıldığın ve ABD’de 2001 yılında yapılan 9/11 terör saldırılarında başvurulduğu NATO tarafından söylenmektedir.

NATO, Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinin ittifakı olarak adlandırılmaktadır. Bu iki kıta arasında yer alan ülkeler ile oluşturulan savunma ve güvenlik alanları için iş birliği ve istişare yapılarak çok uluslu kriz yönetimi operasyonlarının yürütülmesinin sağlanmasıdır.