Çocuk yaşta, bugün Sırbistan sınırları içinde kalan memleketi Sjenica'daki evlerinin bahçesinde oyun oynarken dedesi Abdülaziz'in toprak altındaki kılıç sapını bulan Adnan Muftarevic, bu keşiften sonra arkeolojiye ilgi duymaya başladı.

Uzun yıllar kurduğu arkeolog olma hayalini gerçeğe dönüştürmek için Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji bölümüne kaydolan Muftarevic, eğitiminin ardından Bosna Hersek'e gelerek Saraybosna Müzesi bünyesinde "Osmanlı Arkeolojisi" çalışmaları başlattı.

Osmanlı zamanında Anadolu'dan Balkanlar'a göç etmiş "Muhtarpaşazade" ailesinden olan Adnan Muftarevic, bu tarihten sonra kendini ata yadigarı tarihin kaybolan izlerini bulmaya adadı.

Balkanlar'ın ilk "Osmanlı arkeologlarından" biri

Balkanlar'ın ilk "Osmanlı arkeologlarından" Muftarevic, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, eski Yugoslavya ve Bosna Savaşı zamanında yıkılan çok sayıda cami, medrese, mezarlık ve hanı yaptığı kazılarla gün yüzüne çıkardı.

Saraybosna'da, Kalın Hacı Ali Camii ile avlusundaki mektep ve mezarlık, Bakır Baba Camii ve bahçesindeki mezarlık, Firuz Bey Hamamı, Çifte Hamam, Beyaz Tabya, Sarı Tabya, Bosna Hersek'teki ilk posta merkezi ve Taşlıhan'a ulaşan Muftarevic, Foça'da Bosna Hersek'in eski Müslüman mezarlığı, Kakanj'de Tekke Mezarlığı, Breza'da ise Eski Cami'yi bularak kaybolmuş Osmanlı tarihine ışık tuttu.

Büyük bir sevgiyle yapıyor

Hala Saraybosna'nın Kovaci Mahallesi'ndeki Müslüman mezarlığında arkeolojik çalışmalarını sürdüren Muftarevic, arkeolojiyi büyük bir sevgiyle yaptığını belirterek, çocukluktan başlayan bu sevgiyi hala içinde taşıdığını söyledi.

Klasik arkeoloji üzerine eğitim alsa da Bosna Hersek'e gelerek burada Osmanlı arkeolojisini başlattıklarını anlatan Muftarevic, Bosna Hersek'te ilk buldukları Osmanlı yapısının Tuzla şehrindeki bir tuz kuyusu olduğunu vurguladı.

Birçok eserin yerine binalar, parklar yapıldı

Muftarevic, Osmanlı'nın Bosna Hersek'ten çekilmesinden sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönemiyle başlayan tarihi eser yıkımının farklı yöntemlerle eski Yugoslavya'da da devam ettiğini belirterek, Bosna Savaşı'nda da bu tahribatın sürdüğünü ve geçen süreçte çok sayıda tarihi eserin yerle bir edildiğini anlattı.

Mezarlıklar, camiler, tekkeler, mektepler, medreseler gibi birçok eserin yıkıldığını, üzerlerine başka binalar ve parklar yapıldığını söyleyen Muftarevic, bazı yerlerde bu parklara Sırp isimleri dahi verildiğini belirtti.

Muftarevic, "Ben buna karşı bir his içerisindeyim. Bu konuyla ilgili bir şeyler yapmak istedim. İnşallah bulduğumuz ve yeniden yapılan eserlerimiz tarihimizi geri getirecek, hatırlatacak" dedi.

"Bu eserler bizim tapumuz ve kimliğimizdir"

Bugüne kadar ülkedeki bütün büyük Osmanlı eserleriyle ilgili kazılar yaptıklarını belirten Muftarevic, "Kovaci'deki Müslüman mezarlığında şu an kazdığımız yerin çalışmalarını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatıyla başlattık. Burada çok sayıda 15, 16 ve 17. yüzyıldan kalma mezar taşları bulduk" dedi.

Bu çalışma alanında bir de kemankeş mezarı bulduklarından bahseden Muftarevic, mezarın üzerinde Türk-Osmanlı yayı işlemesinin kazılı olduğunu anlattı.

Muftarevic, Bosna Hersek'te hala keşfedilmeyi bekleyen çok sayıda eser olduğunu söyleyerek, "Bu eserler bizim tapumuz ve kimliğimizdir" dedi.