Ülkemizde uygulanmakta olan cezaların az olduğu ve suçla mücadelede caydırıcılığı olmadığı yönünde olumsuz bir algı bulunmakta toplum genelinde. Biz de bu yazımızda uygulanmakta olan cezaları sizler için inceleyeceğiz.
Öncelikli olarak şunu belirtmeliyiz ki hapis cezası toplumun korunması ve kişinin bir daha suç işlemesini önlemek, caydırmak, ıslah etmek adına mahkeme tarafından verilen hürriyeti kısıtlayıcı bir hükümdür.
Hapis cezaları, Türk Ceza Kanunun 1. bölümünde ‘‘Cezalar’’ başlığı altında 45 ile 49 maddeleri aralığında düzenlenmiştir. Hapis cezaları 3 çeşittir. Bunlar; ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve süreli hapis cezasıdır. Hapis cezaları, kural olarak cezaevinde infaz edilir.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası; nitelikli kasten öldürme suçu, işkence suçu işleyerek öldürme, cinsel saldırı suçu neticesinde öldürme, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak suçu, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar ile siyasal veya askeri casusluk suçlarında uygulanmaktadır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanunlarda belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olan hükümlülerin cezaları “yüksek güvenlikli” kapalı cezaevlerinde infaz edilir ve hükümlü, tek kişilik odada cezasını çeker.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler 30 yıl geçmedikçe koşullu salıvermeden yararlanamazlar. Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçtan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar için bu süre 36 yıldır.
Müebbet hapis cezası, kasten öldürme suçunda ve devlete karşı işlenen suçlarda uygulanmaktadır. Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder. Müebbet hapis cezasına mahkum edilenler 24 yıl iyi halli olarak cezaevinde geçirmedikçe koşullu salıvermeden yararlanamazlar. Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçtan dolayı müebbet hapis cezası alanlar için bu süre 30 yıldır.
Süreli hapis cezası, hükümlünün geçici bir süreyle hürriyeti bağlayıcı cezaya çarptırılmasıdır. Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz.
Türk Ceza Kanunu’nda hırsızlık suçu 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Dolandırıcılık suçu ise 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gasp suçu 5 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırken, uyuşturucu ticareti suçu ise 10 yıldan 20 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Tehdit suçunda hapis cezası 6 aydan 2 yıla kadardır. Şantaj suçunu işleyen kimse hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu 2 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Konut dokunulmazlığının ihlali halinde 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilmektedir.
Nefret ve ayrımcılık suçu işleyen kişiye 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilirken, cinsel saldırı suçunu işleyen kişi 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Yukarıda saydığımız suçlar nedeniyle süreli hapis cezalarına mahkum edilmiş olanlar kural olarak cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabiliyorlar. Ancak, süreli hapis cezalarında suç vasfı, tekerrür olup olmadığı gibi kriterler dikkate alınarak farklı koşullu salıverme süreleri de uygulanabilmektedir.
Toplumda oluşan tüm olumsuz algıya rağmen ülkemizde uygulanan cezaların yetersiz olduğunu söyleyemeyiz. Hatta batılı ülkelerle mukayese edecek olursak ülkemizde uygulanmakta olan cezalar ile cezaevi koşulları bir hayli ağırdır. Lakin bu ağır ceza ve yaptırımlara rağmen suçla mücadelede istenen başarı bir türlü yakalanamamakta.
Sonuç olarak ağır cezalar, suçu engellemede tek başına başarılı olmuyor bunun yanında suçu oluşturan nedenleri bulup onlarla mücadele edecek tedbirlerle de desteklenmesi gerekmekte.