Psikoloji’de şizofreni olarak bilinen hastalığın tarihi oldukça eski olsa da buna yönelik ilaçla tedavideki adımlar 1952 yılında klorpromazinin keşfine kadar gitmektedir. Üretilen ilk antipsikotikler katalepsi (Sinir sistemindeki sorunlardan kaynaklanan ve kas esnemezliğine neden olan bir semptomdur.) yapıcı yan etkilerinden dolayı, nöroleptik olarak isimlendirildiler. Sene 1960’ta sentezlenen klozapin (Piyasada Clozaril adı ile satılır. Diğer antipsikotik ilaçların kullanımı sonrasında iyileşmeyen şizofreninin tedavisinde kullanılır.) ise katalepsi yapmadığı için atipik antipsikotik olarak isimlendirilmiştir.
1990 senesinde klozapin gibi katalepsiye neden olmayan “atipik” antipsikotiklere ilave olarak; risperidon, olanzapin, ketiapin, ziprasidon, aripiprazol, paliperidon ve amisulprid adlı yeni kuşak antipsikotikler bulunmuştur. Katalepsi yapan antipsikotik ilaçlar tipik antipsikotikler (TAP), yeni antipsikotik ilaçlar ise yeni antipsikotikler (YAP) olarak isimlendirildi. TAP sınıfı ilaçlar şizofreninin pozitif belirtileri üzerine olumlu etki ederken; ekstrapiramidal (Vücut hareketlerinin kontrolünde sorumlu olan sistemlerden biridir.) yan etkiler, geç distoni (Beyindeki sinyallerin yanlış iletilmesi sonucu oluşan istemsiz kasılmalar ve bükülmelere yol açar) geç diskinezi (İstemsiz kas hareketlerine verilen addır.) gibi yan etkilere de sahiptirler. YAP sınıfı ilaçlarda bu etkiler görülmez fakta maliyeti açısından çok sorgulanmaktadır.
Antipsikotik olarak adlandırılan ilaçlar yaygın olarak şizofreni benzeri zihin hastalıklarının tedavisinde kullanılıyor. Bunun yanısıra bipolar bozukluk tedavisi için de bu tip ilaçlardan faydalanılır.
Antipsikotik ilaçların özellikleri
Antipsikotik ilaçlar özellikle bipolar nöbetleriyle başa çıkma konusunda başarılıdır. Bunun yanında bipolar hastalarının bazı zaman maruz kaldıkları psikoz durumunda da antipsikotik tipte ilaçlar kullanılmaktadır. Psikoz (Bireyi gerçeklerden yani dış dünyadan izole edip, düşünce, farkındalık, konuşma ve davranış problemleri gösterebilen hastalık olarak adlandırılır.) sanrı (olmayan bir şeyi olmuş gibi kabul etme) ve halüsinasyonların (Hayal görme) varlık gösterdiği zamanlarda bu ilaçlardan faydalanılmaktadır.
Antipsikotik ilaçları kimler kullanabilir?
Antipsikotik ilaçlar sadece şizofreni ve bipolar bozukluk hastalarının tedavisinin bir kısmında kullanılır. Bu ilaçlar psikozu tedavi etmesi amacıyla değil lityum benzeri duygudurum dengeleyicilerinin yeterli olmadığı durumlarda da tercih edilebilmektedir.
Antipsikotik ilaçların yan etkileri
Tedavi gören hastalarda tardif diskinezi adlı vücudun çeşitli bölgelerinde görülen istemsiz kasılmalara sebep olan bu hastalığın yüzde ortaya çıkması istemsiz göz kırpmaya yol açabilir. Atipsikotik ilaçların en yaygın yan etkisi kilo alımı ve diyabet olarak karşımıza çıkar.
Kalp ritim bozukluğu görülebilir. Vücuttaki akyuvar sayısının düşmesiyle birlikte daha ciddi kalp sorunlarına yol açabilir.
Bacaklarda huzursuzluğa sebep olan akatizi (yerinde duramama, ellerini ayaklarını sürekli oynatma, oturduğu yeri ikide bir değiştirme)hastalığına sebep olabilir.
Akut distaonik reaksiyonlara (Boyun, çene, yüz, veya dil kaslarında aniden başlayan, istemsiz kas kasılması) neden olabilir.
Antipsikotik ilaç kullanan bazı hastalarda Parkinson hastalığı gözlemlenmiştir.
Kafa karışıklığına yol açabilir kaslarda sertleşme ve hareket kabiliyeti kaybı gözlemlenebilir.
Atipik antipsikotikler
• Leponex (Clozapin)
• Dogmatil ‐ Sülpir(sülpirid)
• Slioan ( iüliid) (amisülpirid)
• Seroquel (ketiyapin)
• Zyprexa ‐ Rexapin(olanzapin)
• Risperdal (risperidon)
• Zeldox (ziprasidon)
• Abilify (aripiprazol)
Tipik antipsikotikler
• Norodol (haloperidol)
• Largactil (klorpromazin)
• Melleril (tiyoridazin)
• Nörofren (pimozid)
• Prolixin (flufenazin)
• Fluanxol Fluanxol (flupentiksol)
• Clopixol (zuklopentiksol)