Ocak sonu, en geç Şubat ortasına kadar 5 ila 9 çalışanı olan küçük işletmelerde 45 yaş altı çalışanlar Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) dahil edilecek. Bu kapsamda 400 bin işletmede çalışan 2 milyon kişi sisteme giriş yapacak. İşverenler yılın ilk maaşlarından kesinti yapıp, emeklilik şirketine aktarmak zorunda. Ocak sonuna kadar da 400 bin işletmenin bir emeklilik şirketi ile anlaşması gerekiyor. 

Hangi çalışanlar giriş yapacak?
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ya da mavi kart sahibi olan, 45 yaşını doldurmamış, bir işverene bağlı olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4a ve 4c maddeleri kapsamında çalışanlar girecek.

Sisteme girişler zorunlu mu olacak?
İşveren otomatik olarak 45 yaş altı her çalışanı sisteme dahil etmek, çalışan da sisteme girmek zorunda. 

Sisteme girişler nasıl olacak?
Çalışanları sisteme işveren alacak. İşveren önce bir emeklilik şirketi ile anlaşacak ve bu anlaşma kapsamında da işveren çalışanları için bir emeklilik planı seçecek. Çalışanlar da otomatik olarak bu plana dahil edilecek.

İşverenin sorumluluğu nedir?
İşverenler, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir emeklilik şirketi belirlemek ve bu emeklilik şirketiyle sözleşme yapmakla kanunen yükümlü. Bunun dışında sistem ile ilgili tüm işlemleri işveren yapacak ve otomatik katılım için ödenecek paraları tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacak.

İşveren çalışanın maaşından ne kadar kesinti yapacak? 
İşverenler her ay çalışanlarının, özel sektör için prime esas kazançlarının yüzde 3’ünü, maaştan kesip, emeklilik şirketine her ay aktaracak. Asgari ücretli çalışan bir kişi için bu rakam 76.5 lira. Asgari ücretli bir çalışanın maaşından her ay işveren 76.5 lirayı kesip emeklilik şirketine aktaracak. 

Çalışan sürece takip edebilecek mi?
Çalışan ödemiş olduğu katkı paylarını ve emeklilik hesabına ait diğer bilgileri, emeklilik şirketinin internet sitesinden takip edebilecek. Ayrıca, emeklilik şirketi çalışana 3 ayda bir bilgi notu gönderecek. Ödenen katkı payları da işveren tarafından verilen maaş bordrosunda görülebilecek. 

Çalışan yasada belirlenenden daha fazla katkı yapılabilir mi?
Çalışan isterse, maaşından yüzde 3’den daha fazla bir kesinti yapılıp, BES’e aktarılmasını isteyebilir. 

Sistemden istendiği zaman çıkılabilir mi?
Sistemden giriş yapıldığı gün de çıkabilir, başlangıç süresi olarak da adlandırılan 2 ay içinde de çıkılabilir. Ayrıca 2 aydan sonra da istendiği zaman sistemden çıkış yapılabilir. Sisteme giriş zorunlu, çıkış ise serbest. 

İşveren de çalışan gibi sisteme katkı yapacak mı?
Hayır, işverenin hiçbir katkısı olmayacak. 

Devlet katkısı nasıl olacak?
Çalışanın her ay maaşından BES için kesilen tutara (katkı payı deniyor) yüzde 25 oranında devlet katkı yapacak. Maaşınızdan her ay 76.5 lira kesiliyorsa devlet de buna 19.12 lira katkı yapacak böylece aylık birikiminiz 95.6 lira olacak. Ayrıca 2 aylık başlangıç süresi sonunda sistemde kalmaya devam eden çalışanlara devlet 1000 TL daha ilave katkı yapacak. Böylece asgari ücretli bir çalışanın sistemde üç ayın sonunda birikimi 1.286.8 lira olacak. Bunların da dışında sistemden emekli olanlar emeklilik hakkını 
en az 10 yıllık gelir sigortası alarak kullanmayı tercih etmeleri durumunda, birikimlerinin yüzde 5’i karşılığı ek devlet katkısı alacak.

2 aylık başlangıç süresi nedir?
Otomatik BES’te cayma süresi ya da yeni adıyla başlangıç süresi belirlenmiştir. Bu süre çalışanların 1000 liralık ek devlet katkısını hak etme süresidir. Sistemden çıkış ile ilgili bir süre değildir. Bu 2 aylık süreyi geçirenler ek devlet katkısını alabilirler. 

Ne zaman emekli olunacak?
Sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak.

Çalışanlar katkı payı ödemesine ara verebilir mi?
Katkı payı ödemesine 3 aylık süre ile ara verebilirsiniz. Ara verme süresini uzatma işlemi en fazla 3’er aylık dönemler için yapılabilir.

Sistemden erken çıkıldığında çalışanlar kendi birikimlerinin tamamını alabilecek mi?
Kişilerin maaşlarından kesilen tutarları ve bunların getirisini alabilecekler.

Otomatik BES’ten istendiği zaman çıkıldığında devlet katkısının tamamı alınabilecek mi?
Devlet katkısını hak etmenin süreleri var. Gerek yüzde 25’lik katkı gerekse de ek 1000 liralık katkıyı hak etmenin süreleri şöyle: Sistemde en az 3 yıl kalırsanız yüzde 15’ine, en az 6 yıl kalırsanız yüzde 35’ine, en az 10 yıl kalırsanız yüzde 60’ına ve emekli olmanız, vefat etmeniz ya da maluliyetiniz halinde yüzde 100’üne hak kazanacaksınız.

İşveren, çalışanlarını sisteme dahil etmezse ne olacak? 
Kanun, işverene, başta para cezası olmak üzere sıkı yaptırımlar getiriyor. Ayrıca, çalışandan yapılan kesintinin geç yatırılması sonucu bundan doğan gelir kaybı zararı da işveren tarafından karşılanacak.

Çalışanlar emeklilik fonunu kendi seçebilir mi?
Katkı paylarınızın yatırıma yönlendirileceği fonları seçim hakkı çalışana ait. Faizli veya faizsiz fon seçenekleri mevcut. Sisteme giriş esnasında çalışandan fon tercihi istenecek. 

Çalışan tercih yapmazsa fonlar nasıl değerlendirilecek?
Çalışan seçim hakkını kullanmazsa maaşından kesilen tutarların yönlendirileceği fon tercihini işveren yapacak.

Çalışan istediği fonu seçebilir mi?
Fonlar, sistemde geçirdiğiniz süreye bağlı olarak değişiyor. İlk 2 ay boyunca tüm çalışanların birikimleri başlangıç fonunda değerleniyor. Burada faizli ya da faizsizi seçmek çalışana bağlı.

Otomatik BES’te kesinti var mı?
Fonlar için yıllık fon toplam gider kesintisi oranı en fazla yüzde 0,85 olarak uygulanıyor. Bu kanunda yazan tutar. Emeklilik şirketleri bundan da düşük kesintiler ile çalışıyor. Bunun dışında sistemde başka hiçbir kesinti söz konusu değil.

İŞVERENLER ONLINE BAŞVURACAK
Emeklilik şirketleri 5-9 arası çalışanı olan işletmelerin otomatik BES’e girişini sağlamak için farklı bir uygulama yaptı. İşletmeler sisteme girişlerini emeklilik şirketlerinin internet siteleri üzerinden ve online yapacak. Daha açık bir anlatımla işverenlerin sisteme girişi tamamen elektronik ortamda olacak. Emeklilik şirketleri de bu konuda altyapılarını hazırladı. İşverenin sisteme girişi ise kolay olacak. Adım adım anlatalım.

· Önce 16 emeklilik şirketinin internet sitelerini inceleyin. 

· Ocak ayı içinde size uygun olan emeklilik şirketini seçmiş olmanız gerekiyor. Çünkü en az bir emeklilik şirketi belirlemek ve bu emeklilik şirketiyle çalışanlarınız için sözleşme yapmanız gerekiyor.

· Seçtiğiniz emeklilik şirketinin internet sitesine girin ve otomatik BES bölümünü seçin ki, şimdilerde tüm şirketlerin internet sitelerine girdiğinizde ekranınıza uyarı çıkıyor.

· Otomatik katılım bölümüne girdiğinizde ‘bilgi al’, ‘teklif al’, ‘başvur’ bölümlerini göreceksiniz. Bu bölümlerin hepsini inceleyebilirsiniz. Bilgi al bölümünde otomatik BES ile ilgili detaylı veriler yer alıyor. 

· Katıl ya da başvur bölümüne girdiğinizde ise karşınıza gelen kutulara kurum bilgilerinizi, çalışan sayınızı, vergi numaranızı gireceksiniz. Ayrıca yine formda iletişime geçilecek kişi bilgilerini de doldurmanız gerekiyor.

· Bundan sonra başvurunuz kaydı alınıyor ve süreç başlıyor.

2 YILDA 5 MİLYON ÇALIŞAN TASARRUFA BAŞLADI
45 yaş altı çalışanları ilgilendiren otomatik BES, 2017’nin başında başladı ve 2019’un ocak sonuna kadar da 14 milyon çalışanın kademeli olarak sisteme girişi öngörüldü. 2017 başında 1000 ve üzeri istihdamı olan işletmelerdeki 2.4 milyon kişi, nisan ayında 250-1000 arası çalışanı olan özel sektör şirketlerindeki 2.5 milyon kişi ile kamuda çalışan 2.1 milyon memur, temmuz ayında ise 100-250 arası çalışanı olan şirketlerdeki 2.1 milyon kişi işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edildi. Böylece, 2017 yılında, 45 yaş altındaki 9.1 milyon çalışanın sisteme girişi sağlandı. Ancak 9.1 milyon çalışanın, 3.5 milyonu sistemde kalmayı tercih ederken, 5.6 milyonu ise ayrıldı. Sisteme girenlerin yüzde 62.5’i, 2017’de ayrıldı.

2018’in ocak ayında 50-100 arası çalışanı olan şirketler ile kamuda çalışan 1.3 milyon, temmuz ayında ise 10-49 arası çalışanı olan işyerlerindeki 1.6 milyon kişinin sisteme girişi yapıldı. Böylece, 2018’de, 2.9 milyon çalışan otomatik BES’e alındı, bunların 1.7 milyonu ayrılırken, 1.2 milyonu da sistemde kalmayı tercih etti. İki yıl içinde toplam 12 milyondan fazla çalışan işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edildi, bunların da 7 milyonu çıktı, 5 milyonu da halen sistemde ve tasarruf ediyor.